“ከጥያቄው በላይ አደገኛ መልስ” ይሆንን?

ኤማሁስ ፕሬስ በተባለ አንድ የኤሌክትሮኒክ ሚዲያ ላይ “ከጥያቄዎቹ በላይ አደገኛ የሆኑት መልሶች” በሚል ርእስ የተጻፈ ጽሑፍ አንድ ወዳጄ አጋርቶኝ አነበብኩ። ለኦርቶዶክሳዊት ቤተ ክርስቲያን ከልባቸው የሚጨነቁና የሚቀኑ ወንድሞች በመጻፋቸው ደስ ብሎኛል። ይህ እንደ ተጠበቀ ሆኖ፣ በጽሑፉ ሐሳብና መንፈስ ላይ ግን አስተያየቴን እንድሰጥ ግድ ብሎኛል።
ዘነበ ወላ የተባለው ግለሰብ በተናገረው ነውረኛ ሐሳብ ላይ በጊዜው የጻፍኳትን ትንሽ ጽሑፍ “ተገቢ ያልሆነ” ብለዋታል። ከዚህም በላይ “ከጥያቄዎቹ በላይ አደገኛ የሆኑት መልሶች” ብለው ፈርጀዋታል። ወንድማዊ ብያኔ ስለሆነ ችግር የለውም። ግን ይህች አስተያየት የጻፍኩት እንደዚያ ከማሰኘት የሚያደርሰው ነገር ስላልታየኝ ነው።

እንደ ገባኝ ከሆነ፣ ዋናው ትችት፣ ጽሑፉ ገዳማዊ ሕይወት በኢኮኖሚ፣ በታሪክና መሰል ዘርፎች ያደረጋቸው አስተዋጽኦዎች መጠቀሳቸውና በዚህ አንጻር መልስ መሰጠቱ፣ ገዳማዊ ሕይወትንና ክርስትናን ወደ ምድራዊ እሳቤና መለኪያ ዝቅ የሚያደርግ (reductionist) ነው የሚል ነው። ግን እንደዚህ ብሎ ለመደምደም ይቻላልን?
ለስም አጠራሩ ክብርና ምስጋና ይግባውና ጌታችንና መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ ሰዱቃውያን ቀርበው ስለ ትንሣኤ ሙታን ጉዳይ ጥያቄ በጠየቁት ጊዜ የመለሰላቸው “ስለ ትንሣኤ ሙታን ግን፣ እኔ የአብርሃም አምላክ፣ የይስሐቅም አምላክ የያዕቆብም አምላክ ነኝ የሚል ከእግዚአብሔር ዘንድ ወደ እናንተ የተባለውን አላነበባችሁምን? የሕያዋን አምላክ ነው እንጂ የሙታን አይደለም” ብሎ ነበር። ማቴ. 22፡31-32 ይህ ጌታችን የጠቀሰው ቃል የሚገኘው በኦሪት ዘጸአት 3፡6 ነው። ጌታችን ስለ ትንሣኤ ሙታን ጉዳይ ላነሡት ጥያቄ ሲመልስላቸው፣ ስለ ትንሣኤ ሙታን በግልጽ ከተናገሩት ከነቢያት መጻሕፍት በመጥቀስ ፋንታ ለምን ከዘጸአት ጠቀሰላቸው? ብንል ምክንያቱ ሰዱቃውያን ከአምስቱ የሙሴ መጻሕፍት በቀር የነቢያትን መጻሕፍት ስለማይቀበሉ ነበር። ስለዚህ ከሚቀበሉት መጽሐፍ ጠቅሶ ስህተታቸውን አስረዳቸው አንጂ ከማይቀበሉት መጻሕፍት ጠቅሶ ላስረዳችሁ አላለም።

ሆኖም ለሰዱቃውያን ከነቢያት መጻሕፍት አለመጥቀሱ ግን የእነርሱን ስህተት በማጽደቅ ወይም ወደ እነርሱ እሳቤ ዝቅ በማለት (reductionism) ያስወቅሰዋልን? ኧረ በጭራሽ! መድኃኒት የሚሰጠው እንደ ሕመሙ ሁኔታና በሽተኛው በሚያስፈልገው ልክ እንጂ በሐኪሙ እውቀት ልክ አይደለምና! አስፈላጊ በሆነበት ጊዜ ደግሞ “እኔ ሕግንና ነቢያትን ለመሻር የመጣሁ አይምሰላችሁ” እያለ አስተምሯል። ማቴ. 5፡17
ወንጌላዊው ቅዱስ ማቴዎስ ወንጌልን ሲጽፍ የጀመረው “የዳዊት ልጅ፣ የአብርሃም ልጅ፣ የኢየሱስ ክርስቶስ ትውልድ መጽሐፍ” ብሎ የጌታችንን የትውልድ ሐረግ በመዘርዘር ነው። ማቴ. 1፡1 ይህን በማድረጉ ግን ወንጌላዊውን ለምን ስለ ብስራት፣ ስለ ቀዳማዊነቱ “ቀዳሚሁ ቃል” ብሎ አልጀመረም? ተብሎ ይወቀሳልን? ወንጌላዊው ቅዱስ ማርቆስ ደግሞ ወንጌሉን የጀመረው “እነሆ፣ መንገድህን የሚጠርግ መልክተኛዬን በፊትህ እልካለሁ የጌታን መንገድ አዘጋጁ ጥርጊያውንም አቅኑ እያለ በምድረ በዳ የሚጮኽ ሰው ድምፅ ተብሎ በነቢዩ በኢሳይያስ እንደ ተጻፈ፣ ዮሐንስ በምድረ በዳ እያጠመቀ የንስሐንም ጥምቀት ለኃጢአት ስርየት እየሰበከ መጣ . . .” በማለት ስለ ጌታችን ልደትም ሆነ ስለ ብስራት ምንም ሳይል በቀጥታ የጀመረው ከጥምቀቱ ነው። ታዲያ ይህ ወንጌላዊውን የጌታን ብስራቱን፣ የዘር ሐረጉንንና ልደተን አይቀበልም ያሰኘዋልን? በጭራሽ! በኋላ በጊዜው ጊዜ ደግሞ መንፈስ ቅዱስ ዮሐንስ ወንጌላዊውን “ቀዳሚሁ ቃል” ብሎ እንዲጽፍ አደረገው። ሦስቱ ወንጌላውያን (ማቴዎስ፣ ማርቆስና ሉቃስ) በአብዛኛው ሰው የመሆኑን ነገር ትኩረት አድርገው መጻፋቸው አምላካዊነቱን መዘንጋታቸው አያሰኝም፣ ዮሐንስ ደግሞ አምላካዊነቱን ጎላ አድርጎ መጻፉ ሰውነቱን መዘንጋት አይባልም! አንድን አቅጣጫ ይዞ ብቻ መንጎድ እንደ ተወረወረ ቀስት አደገኛ ነው!

ቅዱስ ጰውሎስም በአቴና ከተማ ከግሪክ ፈላስፎች ጋር ባደረገው አስደናቂ ተዋስኦ ስለ ክርስትና አስተምህሮ በማስረዳት አልጀመረም። ይልቁንም ወደ ክርስትና ያቀርባቸው ዘንድ፣ ምንም እንኳ በከተማው ጣዖታት ሞልተው ማየቱ መንፈሱን በእጅጉ ረብሾት የነበረ ቢሆንም፣ “የአቴና ሰዎች ሆይ፣ እናንተ በሁሉ ነገር አማልክትን እጅግ እንደምትፈሩ እመለከታለሁ። የምታመልኩትን እየተመለከትሁ ሳልፍ፣ ለማይታወቅ አምላክ የሚል ጽሕፈት ያለበትን መሠዊያ ደግሞ አግኝቼአለሁና። እንግዲህ ይህን ሳታውቁ የምታመልኩትን እኔ እነግራችኋለሁ” በማለት ጀመረ። ከዚያም “ከእናንተ ከባለ ቅኔዎች አንዳንዶች ደግሞ፣ እኛ ደግሞ ዘመዶቹ ነንና ብለው እንደ ተናገሩ፣ በእርሱ ሕያዋን ነንና እንንቀሳቀሳለን እንኖርማለን” በማለት ከራሳቸው ፈላስፎችም ጠቀሰላቸው። የሐዋ. 17፡22-31 ይህ ግን ያስመሰግነዋል እንጂ እንዴት በቀጥታ ስለ ኢየሱስ ክርስቶስ ከማስተማር አልጀመረም? ይህማ reductionism ነው አያሰኝም!

ስለሆነም በዘነበ ወላ ላይ የተጻፈችው ትንሽ ጽሑፍ ዋና ዓላማ ስለ ክርስትና “ሀሁ” ለማስተማር ወይም ስለ ምንኩስና ምንነት ፊደል ለማስቆጠር አይደለም። ሆኖም ምናኔያዊ ሕይወት መሠረቱና ዓላማው ቁሳዊ ሀብት ማከማቸትና በዚህ ዐለም መበልጸግ አለመሆኑ ሳይጠቀስ ግን አልታለፈም። ሆኖም የተነሣውን ጉዳይ ችላ ብሎ ባልተነሣ ጉዳይ ላይ ብዙ መድከም ዒላማውን የሳተ ስለሚሆን (ያልበላውን ማከክ እንደሚባለው)፣ በዚህም ላይ ገዳማት በሚባለው ጉዳይ ላይም ቢሆን የሚያኮራ ተጨባጭ ታሪክ የሌላቸው ስላልሆኑ፣ ይህ መብራራቱ “ከጥያቄዎቹ በላይ አደገኛ የሆኑት መልሶች” ሊያሰኝ ይችላልን? መድሎተ ጽድቅ ቅጽ ሦስት ላይ አንድ ምዕራፍ ተሰጥቶ ለመዳሰስ አልተሞከርምን? በፌስ ቡክ አጭር ጽሑፍ ላይ ያን ሁሉ ማብራራት ይጠበቅብኝ ነበረን?
ከላይ ለማንሣት እንደ ተሞከረው አንድን ጉዳይ በብዙ መንገድ ማብራራት ይቻላል። አባ ሶፍሮኒ የመለሱበት መንገድ በጣም ጥሩ ነው፤ ግን ብቸኛ መንገድ አይመስለኝም። አንዱ ይህን ሌላው ደግሞ ያንን አጽንኦት ቢሰጠው ይደጋገፋል፣ ሙሉ ይሆናል እንጂ እኔ ያልኩትን ካላሉ ወይም በእገሌ መንገድ ካልሆነ በሚል “ከጥያቆቹ በላይ አደገኛ የሆኑት መልሶች” እስከ ማለት መድረሱ አግባብነቱ አልታይህ ብሎኛል።
በዚህ አስተሳሰብ ከሄድን አንድ ሰው ስለ አንድ ጉዳይ ሁሉንም ነገር በአንድ ጊዜ ካልገለጸ በቀር፣ “ሌላ የሚያውቀው ግን ያልተናገረው ነገር የለም፣ ይህ ደግሞ ጎደሎነት ወይም reductionism ነው” ወደሚል ጽንፍ እንዳንሄድ ብናስብበት ጥሩ ነው። ይህ ጽሑፋችሁ ራሱ “ከመልሱ በላይ አደገኛ የሆነው መልስ” እንዳይሆን ብታስቡበት ጥሩ ነው።
ስለሆነም ለዘነበ ወላ በአጭሩ ለመስጠት የሞከርኩት መልስ እናንተ እንደምትሉት ገዳማዊ ሕይወትም ሆነ ክርስትና በኢኮኖሚያዊና መሰል ምድራዊ አስተዋጽኦዎቹ ይመዘን የሚል reductionist አይደለም፣ ወይም የገዳማዊ ሕይወትን መሠረታዊ ምነትና ዓላማ ለቁሳዊ መለኪያዎች አሳልፎ የሚሰጥ reductionist አይደለም። ፈጽሞ! ያልተባለውን የተባለ ለማስመሰል ከመድከም ይልቅ ሳይነቅፉ መጻፍ አይቻልም ይሆን? ምናልባት reductionism እንቃወማለን ስትሉ ሌላ ከባድ reductionist እንዳትሆኑ ብታስቡበት ጥሩ ይመስለኛል።
ቤተ ክርስቲያን ዐለሙ በሰፋላት ቀሚስ ውስጥ የመግባት ግዴታ የሌለባት መሆኑ አንድ መሠረታዊና ታላቅ ነገር ሆኖ፣ ዐለሙን መዋጀት ያለባት መሆኑ ደግሞ መዘንጋት የሌለበት ሌላው ጉዳይ ነው! ይህንስ ሌላው reductionism ነው እንበለውን? ጌታችን የተራቡትን እየመገበ የታመሙትን እየፈወሰ ያስተማረው ለምን ይሆን? ቤተ ክርስቲያን ይህ ዐለም የመሥሪያ ቦታዋ አይደለምን? ክርስትናስ ዐለሙን ለመዋጀት የሚችል አስተሳሰብ (ነጽሮተ ዐለም) እና አሠራር የሌለው ይመስል በሰዎች አኗኗርና እሳቤ ውስጥ ድርሻ የለውምን? ለምን ወደ ጓዳ እንዲደበቅ እናደርገዋለን? ለሰው ልጅ ሁለንተናዊ ሕይወት ከበቂ በላይ የሆነውን ክርስትና ለምን ከሙሉነቱ በጎደለ መንገድ እንዲታይ (ወይም እንደዚያ ለሚያስቡት) ግብዓት እንሰጣቸዋለን? በዚህ ዐለም ጉዳይ የማይመለከተው ነውን? ሌሎች እየመገቧቸውና እያለበሷቸው ያሉ ሰዎችን እኛ እናስተምራችሁ ብንላቸው ከልባቸው ይሰሙናልን? የሰዎች ረሃብና ችግርስ ቤተ ክርስቲያንን አይመለከታትምን? የተራቡና የተጠሙ ሰዎችስ ወንጌልን ለመስማት ምን ያህል ዝግጁ ናቸው ይሆን? ብዙ ነገሮችን ማንሣት ይቻላል። ግን ሐሳባችንን ስንገልጽ [እንደ ወንጌላውያን] በአንዱ አጽንዖት ያልተሰጠውን ጉዳይ ሳይነቅፉና ሳይፈርጁ የጎደለ እንኳ ቢኖር በሚሞላና በሚያንጽ መንገድ ቢሆን መልካም ይሆን ይመስለኛል! ለመነቃቀፍ የምናጠፋውን ጊዜ ሌላው ላይ ብናውለው እንዴት በተጠቀምን ነበር!
አሁንም ከሌላ reductionism ይሰውረን! ከዚህ በላይ አልበል!